Hyperemesis gravidarum: wat te doen bij extreme misselijkheid?

Wat is hyperemesis gravidarum?

Hyperemesis gravidarum is een aandoening waarbij je tijdens de zwangerschap last hebt van extreme misselijkheid. Misselijkheid tijdens de zwangerschap is ontzettend vervelend. Helaas is het een bekende kwaal. Het grootste deel van de zwangere vrouwen krijgt ermee te maken, namelijk 60 tot 80 procent.

Bij zo’n 2 procent van de zwangere vrouwen is de misselijkheid extreem. Ze moeten tijdens de hele zwangerschap vaak overgeven, wat voor uitdroging kan zorgen. Dit wordt ook wel hyperemesis gravidarum (HG) genoemd. De grens tussen ‘normale’ en ‘extreme’ misselijkheid is soms lastig te bepalen. Toch is het goed om te weten of de klachten die je hebt onder normale zwangerschapsmisselijkheid vallen of op hyperemesis gravidarum wijzen. Zo kan je de begeleiding krijgen die je nodig hebt.

Normale misselijkheid

Misselijkheid tijdens de zwangerschap hoort er voor de meeste vrouwen bij. Vaak gaat het samen met overgeven, meestal in de ochtend. De misselijkheid kan wisselen in heftigheid. De één voelt zich alleen ’s ochtends een beetje misselijk. De ander heeft meer pech en voelt zich zo naar dat ze alleen in bed kan blijven liggen.

Toch hoeft dat geen reden tot zorgen te zijn. Meestal ben je in vlagen misselijk, waarbij tussendoor (kleine beetjes) eten wel lukt. Je verliest meestal geen gewicht. Gelukkig worden de klachten minder rond de vierde maand van de zwangerschap. Vaak verdwijnen ze dan zelfs.

Hyperemesis gravidarum

Heb je hyperemesis gravidarum? Dan zijn de klachten een stuk heviger en verdwijnen ze niet na het eerste trimester. De volgende klachten kunnen wijzen op hyperemesis gravidarum:

• Vaak overgeven (meerdere keren per dag, soms zelfs tientallen keren)
• (Bijna) niets binnen kunnen houden, soms zelfs geen water
• Afvallen in plaats van aankomen
• Extreme vermoeidheid
• Overgevoeligheid voor bepaalde prikkels zoals licht, geluid of geuren
• Niet meer de dingen kunnen doen die je normaal wel kan (douchen of traplopen lukt bijvoorbeeld niet meer)
• Symptomen van uitdroging (minder plassen, donkere urine, duizeligheid)
• De klachten gaan niet over of worden niet minder rond de 12 weken

De meeste vrouwen met hyperemesis gravidarum gaan zich beter voelen in de tweede helft van de zwangerschap. Toch blijven sommige vrouwen zich ellendig voelen tot laat in de zwangerschap.

Oorzaak hyperemesis gravidarum

De oorzaak van HG is niet precies aan te wijzen. Lange tijd werd gedacht dat een overgevoelige reactie op het hormoon hCG een belangrijke rol speelt. Maar dit hormoon neemt na 20 weken af, terwijl er vrouwen zijn die daarna nog last houden van hyperemesis gravidarum. Recent onderzoek laat zien dat een klein stofje in de vroege placenta de boosdoener lijkt te zijn. Dit stofje zet namelijk een deel van de hersenen aan het werk dat zorgt voor misselijkheid en braken.

Daarnaast zou stress een grote invloed kunnen hebben en de klachten erger kunnen maken. Bijvoorbeeld stress over de zwangerschap of de gezondheid van je kindje. Ook is gebleken dat er bij een meerlingzwangerschap of molazwangerschap een groter risico op HG is.

Gevaarlijk voor je baby?

HG is vooral schadelijk voor jezelf, door het risico op uitdroging en ondervoeding. Hierdoor word je slap, heb je nergens meer energie voor en kan je je ook mentaal slecht gaan voelen.

Voor je baby kan hyperemesis gravidarum meestal geen kwaad. Je lichaam zorgt ervoor dat je kindje het eerste krijgt wat nodig is. Toch blijkt uit onderzoek dat HG ook voor je baby negatieve gevolgen kan hebben. Houd je erg weinig voeding binnen of duren de klachten tot laat in de zwangerschap? Dan kan HG een gezonde ontwikkeling in de weg staan. Hierdoor is het risico op een laag geboortegewicht en een vroeggeboorte groter. Ook zijn er aanwijzingen dat HG op de lange termijn voor gevolgen bij je baby kan zorgen, zoals gedragsproblemen.

Dit klinkt heftig, maar probeer je er niet al te druk om te maken. De kans dat je baby iets van je extreme misselijkheid merkt, is ontzettend klein. Ook houdt je verloskundige of gynaecoloog jouw gezondheid en die van je baby extra goed in de gaten. Hierdoor kan snel worden ingegrepen als dat nodig is.

Wanneer naar de dokter?

Heb je last van ‘gewone’ zwangerschapsmisselijkheid? Dit is erg vervelend, maar je hoeft je hier geen zorgen om te maken. Wanneer je de symptomen van HG herkent, is het goed om de dokter of verloskundige te bellen. Als je uitgedroogd of ondervoed raakt, moet dit namelijk wel behandeld worden.

Meestal wordt in het ziekenhuis onderzocht of je klachten door HG komen of een andere oorzaak hebben. Je urine of bloed wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van ketonen. Deze stoffen worden gevormd wanneer je lichaam eigen vetreserves gaat afbreken bij te weinig voedsel. Het geeft daardoor een idee van de ernst van de situatie.

Behandeling hyperemesis gravidarum

Bij hyperemesis gravidarum is vaak een medische behandeling nodig. De kans is dan ook groot dat je in het ziekenhuis wordt opgenomen. Als het nodig is, krijg je een infuus met vocht tegen de uitdroging. Daarnaast kan de arts je medicijnen geven die de misselijkheid en het overgeven minder maken. Ook kan je sondevoeding krijgen. Voedingsstoffen gaan dan via een slangetje door je neus naar je maag.

Een volgende zwangerschap

Als je HG gehad hebt, is de kans helaas groot dat je het bij een volgende zwangerschap weer krijgt. Om je zo goed mogelijk hierop voor te bereiden, heeft de stichting Zwangerschapsmisselijkheid en Hyperemsis Gravidarum (ZEHG) een nuttig voorbereidingsplan opgesteld.

Er is nog niet veel bekend over het voorkomen van HG bij een volgende zwangerschap. Heb je HG gehad tijdens je zwangerschap en wil je weer zwanger worden? Bespreek dan met je arts wat de mogelijkheden zijn.

Omgaan met hyperemesis gravidarum

Negen maanden lang ziek zijn tijdens je zwangerschap heeft een grote invloed op je leven. Het vele overgeven is uitputtend en gevaarlijk, omdat het kan zorgen voor uitdroging en ondervoeding.

Naast deze lichamelijke invloed kan de ziekte ook psychische gevolgen hebben. Als je je zo ziek voelt, is het veel lastiger of zelfs onmogelijk om van het zwanger zijn te genieten. Dit wordt niet altijd door iedereen begrepen. Het kan zelfs voor een schuldgevoel zorgen.

Onbegrip is dan ook een probleem waar vrouwen met HG mee te maken kunnen krijgen. Omdat misselijkheid een normale zwangerschapskwaal is, wordt de ernst van het probleem niet altijd goed herkend. Onbegrip van familie, vrienden en bijvoorbeeld een werkgever kan voor stress zorgen. Hieronder vind je tips die je hierbij kunnen helpen.

Tips om met hyperemesis gravidarum om te gaan

Een ziekenhuisopname duurt meestal een paar dagen. Je kan er daarna weer even tegen aan. Hopelijk hoef je niet nog eens opgenomen te worden. Misschien kunnen de volgende tips je helpen om te gaan met deze lastige aandoening.

• Leg uit. Vertel je omgeving over je situatie. Uitleg over hyperemesis gravidarum zorgt misschien voor meer begrip.
• Vraag om hulp. Voel je je zo ziek dat je alleen maar in bed kan liggen of boven de wc kan hangen? Dan is het fijn als iemand voor jou kan zorgen en je taken uit handen kan nemen. Bijvoorbeeld het huishouden of de zorg voor andere kinderen.
• Denk na over huishoudelijk hulp en/of opvang. Kan je omgeving niet voldoende bijspringen? Denk er dan over na om een schoonmaker te nemen en opvang of oppas te zoeken als je al een kindje hebt.
• Vertel het tegen je werkgever. Probeer je niet groot te houden op je werk. Vertel je werkgever over je ziekte en vraag een gesprek aan met de bedrijfsarts. Die kan inschatten of je nog kan werken en voor hoeveel uur. Kan je niet meer werken? Dan vraagt je werkgever een uitkering aan bij het UWV.
• Probeer niet te piekeren. Maak je niet te veel zorgen om de gezondheid van je baby. De kans dat je kindje er iets van merkt, is heel klein. Heb je twijfels? Bespreek die dan met je arts. Hij of zij kan het beste beoordelen hoe het met jouw ongeboren kindje gaat.
• Eet wat lukt zodra je honger krijgt. Lukt het je om een bepaald voedingsmiddel wel binnen te houden? Eet of drink dat dan, ook al is het niet het meest gezonde voedingsmiddel. Je lichaam kan er toch wat brandstof uit halen en niet eten kan de klachten juist erger maken.
• Eet kleine hoeveelheden. Voedsel met veel eiwitten, veel koolhydraten en weinig vet is het beste. Bijvoorbeeld noten, crackers, brood of magere yoghurt.
• Drink tussendoor. Probeer tussen de maaltijden door kleine beetjes te drinken. Vervang, als je het binnenhoudt, water door sap of melk. Zo krijg je wat extra voedingsstoffen binnen. Zure dranken zoals sinaasappelsap kan je beter overslaan.
• Zoek lotgenotencontact. Het kan fijn zijn om in contact te komen met lotgenoten, omdat zij begrijpen hoe je je voelt. Via Stichting ZEHG kan je met vrouwen in contact komen die HG hebben (gehad).
• Denk aan het einddoel. Als je je zo ziek voelt, werkt misschien geen enkele gedachte geruststellend. Probeer toch steun te halen uit de gedachte dat HG weer overgaat na de geboorte van je baby. Voor alle ellende krijg je iets heel moois terug!