PMS: wat is premenstrueel syndroom en wat kan je doen?

Wat is PMS?

Premenstrueel syndroom (PMS) is een verzamelnaam voor klachten die in de tweede helft van je menstruatiecyclus optreden. Dit kunnen zowel lichamelijke als emotionele klachten zijn. Ze verdwijnen meestal zodra je menstruatie begint. Na één tot drie weken keren ze terug.

In de periode voor de menstruatie ervaren veel vrouwen klachten als stemmingswisselingen, hoofdpijn en pijnlijke borsten. Zolang deze je niet hinderen in je dagelijkse bezigheden is dit normaal. Worden ze zo hevig dat ze een belemmering vormen bij je bezigheden? Dan kan dit wijzen op het premenstrueel syndroom.

Ongeveer 5% van de vrouwen tussen de 15 tot 45 jaar heeft last van PMS. De klachten beginnen vaak na je 30e jaar. Ook vrouwen die een kind hebben gekregen of waarbij PMS in de familie voorkomt, hebben een grotere kans op het krijgen van PMS. De klachten kunnen verergeren naarmate je ouder wordt. Tijdens je zwangerschap en na de overgang komen PMS-klachten niet voor.

Welke PMS-symptomen komen voor?

PMS kan de oorzaak zijn van veel lichamelijke en emotionele klachten, uiteenlopend van agressieve gevoelens tot een veranderde eetlust. De volgende komen het vaakst voor:

• Pijnlijke borsten
• Hoofdpijn
• Vocht vasthouden
• Een opgeblazen gevoel
• Rugpijn
• Spierpijn
• Eetbuien
• Stemmingswisselingen
• Gevoelens van angst of paniek
• Somberheid en huilbuien
• Prikkelbaarheid
• Slaapproblemen en vermoeidheid
• Concentratieproblemen
• Extra stress om je thuis- of werksituatie

Daarnaast kan PMS klachten van bepaalde aandoeningen in de periode vóór je menstruatie verergeren. Hierbij kan je denken aan bijvoorbeeld epilepsie, diabetes, astma, migraine en allergieën.

Wat is de oorzaak van PMS?

De precieze oorzaak van PSM is niet bekend. Ook weten artsen niet precies waarom de ene vrouw meer klachten ervaart dan de andere. Heb je PMS, dan bevat je bloed niet meer, minder of andere hormonen dan een vrouw zonder PMS. Wel speelt waarschijnlijk je gevoeligheid voor bepaalde hormoonveranderingen een rol. Wanneer je PMS hebt, werken sommige chemische stofjes minder goed. Je hersenen bieden dan minder verzet tegen deze hormoonschommelingen en vangen deze minder goed op.

Progesteron

PMS-klachten ontstaan na de eisprong. Tussen je eisprong en je menstruatie maakt je lichaam een hogere concentratie progesteron aan. Dit hormoon reguleert samen met oestrogeen je menstruatiecyclus. Het kan er ook voor zorgen dat je vocht vasthoudt en last hebt van een opgezette buik of pijnlijke borsten. Wanneer je PMS hebt, reageer je waarschijnlijk heftiger op progesteron. Dit kan de reden zijn dat je klachten krijgt.

Serotonine

Naast progesteron speelt mogelijk serotonine een rol. Dit stofje wordt gemaakt in je hersenen en beïnvloedt je stemming en je gevoel. Heb je last van het premenstrueel syndroom? Dan maken je hersenen na je eisprong minder serotonine aan. Een laag serotoninegehalte kan tot somberheid en stress leiden.

Hoe weet je of je premenstrueel syndroom hebt?

Veel vrouwen hebben vlak voor hun menstruatie last van klachten. Soms is het lastig om in te schatten of PMS de oorzaak is. De volgende symptomen kunnen erop wijzen dat je last hebt van het premenstrueel syndroom:

• De klachten treden telkens in dezelfde fase van je cyclus op, meestal in de week vóór je menstruatie
• Ze verdwijnen bij het begin van je menstruatie, waarna je één tot drie weken geen last hebt van PMS
• De klachten veroorzaken zoveel ongemak dat ze je belemmeren bij je dagelijkse bezigheden

Wanneer contact opnemen met de huisarts?

Veel vrouwen hebben in de periode voor hun menstruatie last van klachten. Bij de meeste vrouwen zijn deze klachten mild. Er is dan geen sprake van PMS. Vraag je je af of je klachten veroorzaakt worden door PMS? Neem dan contact op met je huisarts. Ook in de volgende gevallen is het goed om je huisarts te raadplegen:

• Je krijgt plotseling last van erge menstruatiepijn, terwijl je menstruatie eerder mild verliep
• De pijn houdt langer aan dan normaal of is anders dan normaal
• De klachten hangen niet samen met je cyclus, maar belemmeren je wel in je bezigheden. Er kan dan sprake zijn van iets anders, bijvoorbeeld een depressie of angststoornis.

De behandeling van PMS

Kom je vanwege de PMS-klachten bij je huisarts? Dan vraagt hij je waarschijnlijk om voor een bepaalde periode je klachten op te schrijven. In een soort PMS-dagboek noteer je één of twee maanden lang hoe je je voelt en welke klachten je wanneer hebt. Op basis daarvan stelt je huisarts een behandelplan op. De volgende behandelingen of medicijnen kunnen de klachten verminderen:

• Psychische hulp. Door cognitieve gedragstherapie kan je leren hoe je met het premenstrueel syndroom om kan gaan. Je kijkt met behulp van een psycholoog wat de lichamelijke en geestelijke klachten met je doen. Aan de hand daarvan probeer je je gevoel, gedachten en gedrag te veranderen. Dit kan de klachten verminderen.
• Hormonen. Medicijnen met hormonen, zoals de anticonceptiepil en het hormoonspiraaltje, kunnen de klachten van PMS draaglijker maken. Deze geven continu hormonen af, waardoor je minder last hebt van hormoonwisselingen. Je huisarts kan je vertellen wat je in jouw situatie het beste kan proberen.
• Antidepressiva. Antidepressiva zorgen ervoor dat je hersenen minder sterk reageren op hormoonwisselingen. Je slikt ze meestal alleen in de periode waarin je PMS-klachten hebt. Een nadeel van antidepressiva is dat het gebruik ervan vaak bijwerkingen geeft.
• LHRH-agonisten. Deze medicijnen zorgen ervoor dat je geen oestrogeen en progesteron meer aanmaakt. Je wordt niet meer ongesteld en je PMS-klachten verdwijnen. Wel kan je last krijgen van bijwerkingen zoals misselijkheid, hoofdpijn en opvliegers. Daarnaast kan langdurig gebruik de kans op botontkalking en hart- en vaatziekten vergroten.

Tips om de klachten van PMS te verminderen

Naast medicijnen en therapie zijn er ook andere manieren om de ongemakken van PMS te verlichten. Vaak helpen deze voldoende om de symptomen te verminderen. Medicijngebruik of therapie is dan niet nodig. Met behulp van de volgende tips kan je de klachten draaglijker maken.

• Eet gezond. Een gezond voedingspatroon helpt om je fit te voelen en stress tegen te gaan. Vermijd alcohol en cafeïne zoveel mogelijk in de periode dat je veel last hebt. Deze kunnen de symptomen verergeren.
• Beweeg regelmatig. Uit onderzoek blijkt dat regelmatig sporten de klachten van PMS kan verminderen. Bovendien zorgt beweging voor afleiding en ontspanning. Dagelijks een half uur wandelen kan al wonderen doen.
• Gebruik teunisbloemolie tegen PMS-klachten. De werking ervan is niet bewezen, maar sommige vrouwen hebben baat bij teunisbloemolie. Ze zijn in de vorm van capsules te koop bij de apotheek of drogist.
• Slik vitamine B6. Ook van vitamine B6 is de gunstige werking op PMS niet bewezen. Toch ervaren sommige vrouwen minder klachten nadat ze een tijdje vitamine B6 geslikt hebben.
• Zorg voor voldoende slaap en ontspanning. Een uitgerust gevoel helpt je bij het opvangen van hormoonwisselingen. Probeer daarom op tijd naar bed te gaan. Een warm bad kan ook voor ontspanning zorgen en pijnklachten verlichten.
• Probeer stress zoveel mogelijk te vermijden. Het is misschien makkelijker gezegd dan gedaan. Toch is het belangrijk om stress uit de weg te gaan, vooral in de periode dat je veel PMS-klachten hebt. Zo voorkom je dat de symptomen erger worden.

Taboe rondom PMS

Wanneer je last van PMS-klachten hebt, kan dit voor schaamte en schuldgevoelens zorgen. Je voelt je bijvoorbeeld schuldig omdat je je vaak ziek moet melden op je werk. Ook kunnen stemmingswisselingen, agressieve gevoelens en andere PMS-klachten tot spanningen in je relatie leiden.

Erover praten kan helpen om PMS uit de taboesfeer te halen. Onderzoek van het Raboudumc laat zien dat de helft van de vrouwen niet over hun klachten praat. Dit kan uit schaamte zijn, of uit angst dat ze aanstellerig worden gevonden. Toch kan het juist zorgen voor begrip bij je partner, familieleden, collega’s en vrienden. Praat er dus over, zodat zij begrijpen hoe je je voelt en er rekening mee kunnen houden.