Mediawijsheid: veilig internetten met je kind

Wat is mediawijsheid?

Mediawijsheid is een verzamelterm voor alle vaardigheden die je nodig hebt om actief en bewust deel te kunnen nemen aan de mediasamenleving. Dat betekent dat je weet hoe je verstandig gebruik kan maken van alle mogelijkheden die (digitale) media ons bieden, maar ook kritisch bent en de mogelijke gevaren kan herkennen.

Als ouder kan je je kindje mediawijsheid bijbrengen. Veel peuters snappen al prima hoe een tablet werkt, maar kunnen hun handelingen en de gevolgen nog niet overzien. Daarnaast kan je kindje door mediagebruik worden geconfronteerd met beelden of situaties die hij niet begrijpt of eng vindt.

Mediaopvoeding

Mediaopvoeding houdt in dat je je kind wegwijs maakt in alle mogelijkheden en gevaren van mediagebruik. Dat betekent dat je er samen over praat en dat je een veilige plek bent bij wie je kind terecht kan voor vragen. Daarnaast geef je het goede voorbeeld door bewust met schermtijd om te gaan.

Met een goede mediaopvoeding kan je de media die je kleine gebruikt uitleggen en je kind begeleiden. Kijken jullie samen filmpjes of spelen jullie spelletjes en geef je hierbij uitleg? Dan wordt het gebruik van media een leuke en leerzame ervaring voor je kind. Mediawijsheid houdt namelijk ook in dat je kindje ziet hoe leuk media kunnen zijn.

Mediawijsheid bij jonge kinderen

Bij het begrip ‘mediawijsheid’ denk je misschien vooral aan wat oudere kinderen. Toch is het ook op heel jonge leeftijd al goed om hier een begin mee te maken. Je kleine kan dan vast wennen aan de regels rondom media en leert dat het normaal is om er samen over te praten. Bovendien is de kans groot dat je kind als baby al te maken krijgt met digitale media. Het kan dus zeker geen kwaad om hier afspraken over te maken.

0-2 jaar oud

Voor kinderen onder de 2 jaar heeft digitale media weinig toegevoegde waarde. Je kindje leert dan nog vooral door te bewegen en alle zintuigen te gebruiken, wat bij mediagebruik meestal niet het geval is. Voorlezen uit boekjes (papieren media) is wel nuttig. Dat helpt je kindje met de taalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling.

Wetenschappers zijn het er niet over eens of het schadelijk is om je kleine onder de 2 jaar in aanraking te laten komen met digitale media. Het helpt in ieder geval niet bij de ontwikkeling. Toch is er onvoldoende onderzoek dat laat zien dat het kwaad kan.

Wel zijn er aanwijzingen dat lang gebruik van schermen kan leiden tot bijziendheid. Ook is er een risico op obesitas door het gebrek aan lichaamsbeweging. Ook slaapproblemen kunnen een gevolg zijn van langdurig mediagebruik, zeker als dit vlak voor bedtijd plaatsvindt.

2-5 jaar oud

Vanaf de peuterleeftijd begrijpt je kindje steeds meer wat hij doet. Digitale media kan dan een ondersteuning zijn in de ontwikkeling. Het is daarbij wel belangrijk dat je als ouder actief betrokken bent.

Gebruik media dus vooral samen en geef je peuter liever geen eigen scherm in de slaapkamer. Te lang mediagebruik kan zorgen voor een verstoorde concentratie. Een peuter van 3 jaar kan zich gemiddeld ongeveer 10 tot 15 minuten concentreren. Langer achtereen bezig zijn met media heeft geen zin.

Je kleine kan op deze leeftijd vaak goed een media-apparaat gebruiken. Toch snapt je kind nog niet altijd de inhoud. De fantasie is nog heel groot en door magisch denken is het moeilijk om te bepalen wat echt is en wat nep.

Dit onderscheid kan je kind pas maken vanaf 7 jaar. Je peuter kan dus bang worden van beelden, zelfs als ze niet eng bedoeld zijn. Het is belangrijk om hierover in gesprek te blijven gaan en te weten wat je kind allemaal tegenkomt tijdens zijn mediagebruik.

Schermtijd: hoe lang kan je kind media gebruiken?

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft een richtlijn opgesteld voor beeldschermgebruik onder jonge kinderen. Deze richtlijn wordt ondersteund door de Nederlandse beroepsorganisaties voor Kinderartsen, Jeugdartsen en Verpleegkundigen. Zij adviseren het volgende:

• Kinderen tot 2 jaar: zo min mogelijk beeldschermgebruik, liefst helemaal geen
• Kinderen van 2-5 jaar: Maximaal 1 uur per dag
• Kinderen van 5-12 jaar: Maximaal 2 uur per dag

Het is verstandig om je kinderen de 20-20-2-regel aan te leren. Dit houdt in dat 20 minuten schermtijd wordt opgevolgd door 20 seconden in de verte staren. Probeer ook je kind minstens 2 uur per dag te laten buitenspelen. Zo voorkom je dat je kind bijziendheid ontwikkelt als gevolg van schermgebruik.

Daarnaast is het goed als je kind minimaal twee uur per dag buiten doorbrengt. Hierdoor krijgt hij voldoende daglicht en beweging. Dit voorkomt gezondheidsklachten als obesitas, slapeloosheid en vitamine D-tekort.

Welke apps zijn geschikt voor peuters?

Het uitzoeken van veilige apps voor je peuter kan best lastig zijn. Het aanbod is groot en je hebt meestal geen tijd om elke app zelf helemaal te ‘spelen’. Er zijn een aantal dingen waar je op kan letten bij het uitzoeken van apps voor je kind:

• Een beperkte leeftijdscategorie is beter. Een app voor kinderen van 2-4 jaar is geschikter voor je peuter dan een app voor 2-12 jaar. Zo weet je zeker dat de app aansluit bij de ontwikkelingsfase van je kind.
• Let op met het woord ‘educatief’. Veel app-verkopers zetten ‘educatief’ bij hun omschrijving, in de hoop ouders te overtuigen dat hun spel vooral leerzaam is. Dit betekent echter niet dat het spel aansluit bij de ontwikkelingsfase van je kleine. Ook kwaliteit is niet gegarandeerd. Wees dus kritisch en bekijk de app van tevoren goed.
• Kijk op een betrouwbare website. Er zijn websites en fora die apps beoordelen op criteria als ‘vermaak’, ‘leerzaam’ en ‘geschikt voor deze leeftijdsgroep’. Je kan een heel eind komen door de app die je wil downloaden even in te tikken bij een zoekmachine.

Veilig internetten

Uit onderzoek van het Netwerk Mediawijsheid blijkt dat bijna de helft van de ouders vragen heeft over de online veiligheid van hun kinderen. Je peuter zal zelf nog niet veel actief zijn op het internet. Toch is het ook nu al nuttig om op veilig internetgebruik te letten.

Denk bijvoorbeeld aan speelgoed dat verbinding maakt met WiFi. Het is belangrijk om op te letten dat je dit alleen gebruikt op een veilige verbinding. En dat je weet of er regelmatig veiligheidsupdates worden doorgevoerd.

Daarnaast is het slim om te zorgen dat je kind niet per ongeluk abonnementen af kan sluiten of geld kan uitgeven via apps. Wees daarom voorzichtig met apps die ‘in-app aankopen’ aanbieden. Pas de veiligheidsinstellingen van je tablet, telefoon of computer aan, zodat deze meer kindvriendelijk is.

Cyberpesten en cybercriminaliteit

Cyberpesten komt vooral voor bij oudere kinderen, die bewust communiceren via verschillende (sociale) media. Peuters hebben hier nog weinig last van, maar ze kunnen wel te maken krijgen met trolling. Zo zijn er verhalen bekend van YouTube-filmpjes die normaal en kindvriendelijk beginnen, maar dan ineens heel eng of gewelddadig worden.

Het is daarom goed om je kleine te leren dat hij bij jou terecht kan als hij iets geks ziet via de media. Leer je kind om het scherm van zich af te draaien (niet weg te klikken) en jou of je partner te roepen. Door over het enge filmpje te praten kan je je kind geruststellen en uitleggen dat het niet echt is.

Tips voor mediawijsheid bij je peuter

• Maak duidelijke afspraken over mediagebruik. Je kind heeft behoefte aan duidelijkheid. Daar voelt hij zich het veiligst bij. Stel dus heldere regels en een tijdslimiet op, en blijf jullie daaraan houden.
• Wees je bewust van wat je kindje wel en niet begrijpt. Mediawijsheid is meer dan begrijpen hoe een smartphone aangaat en hoe je een app opent. Je peuter heeft jou nodig om functies en risico’s uit te leggen, media te duiden en in te grijpen als er iets misgaat.
• Gebruik digitale media niet als ‘zoethoudertje’. Mediagebruik is voor kinderen vooral zinvol als jij er als ouder actief bij betrokken bent. Praat met je peuter over het verhaaltje of laat je kind het spelletje uitleggen. Zo is digitale media een toevoeging in plaats van een vervanging.
• Geef zelf het goede voorbeeld. Wees je bewust van je eigen mediagebruik. Uit het onderzoek van Netwerk Mediawijsheid blijkt dat 22% van de ouders hier moeite mee heeft. Vind jij het vaak lastig om je telefoon weg te leggen en speel je regelmatig voor het slapengaan een spelletje? Dan is het moeilijker voor je kleine om te accepteren dat hij dat niet mag.
• Zorg voor veilige apparatuur. Pas de instellingen van tablets en smartphones aan zodat ze geschikt zijn voor kinderen. Door filters en parental controls te gebruiken, voorkom je dat je kind dingen te zien krijgt waar hij nog niet aan toe is.
• Gebruik media het liefst samen. Op die manier heb je wat controle over de beelden waar je kindje mee in aanraking komt. Bovendien kan je uitleg geven of hem geruststellen als het toch een beetje te spannend is.
• Laat ook zien dat digitale media leuk zijn. Mediawijsheid betekent ook dat je weet wat er allemaal mogelijk is. Laat je kindje eens videobellen met opa en oma als ze op vakantie zijn, of maak samen selfies met grappige filters. Door de leuke én de minder leuke kanten te laten zien, wordt je kleine vanzelf wegwijs in het medialandschap.

Voor meer informatie over mediawijsheid bij kinderen kan je terecht bij het Netwerk Mediawijsheid. Hun website vind je hier.