Is je peuter een vroege vogel? Dit kan je doen

Wat is slaap?

Om te begrijpen waarom je peuter zo vroeg wakker wordt, is het handig om iets te weten over hoe slaap nu eigenlijk werkt, in het bijzonder bij je kindje.

Slaap is een rustperiode, waarbij het bewustzijn verlaagd is. Voldoende slaap is belangrijk voor het herstel van zowel lichaam als geest. Tijdens het slapen doorloop je verschillende slaapcycli. Een slaapcyclus bestaat grofweg uit twee verschillende fasen:

• REM-slaap: dit staat voor Rapid Eye Movements en is de actieve slaap. In deze slaap zijn de spieren helemaal ontspannen, maar is er wel veel hersenactiviteit. Je ogen bewegen snel heen en weer en je gaat dromen. In de REM-slaap kan je kindje nachtmerries hebben.
• Non-REM slaap: in deze fase is er relatief weinig hersenactiviteit en kunnen er wel lichaamsbewegingen zijn. Deze fase is nog onder te verdelen in lichte non-REM slaap en diepe non-REM slaap.

Tijdens het slapen doorloop je de fases in een vaste volgorde: lichte non-REM slaap, diepe non-REM slaap, lichte non-REM slaap, REM-slaap. Dit is samen een slaapcyclus. In een nacht doorloop je meerdere slaapcycli. Tussen de cycli kan je kort wakker worden, maar meestal merk je dit niet.

Slaappatroon peuter

Bij volwassenen duurt een slaapcyclus gemiddeld anderhalf uur. Baby’s hebben slaapcycli van slechts 50 tot 60 minuten. Bij je peuter wordt een slaapcyclus steeds wat langer. Ook brengen kinderen meer tijd door in de REM-slaap dan jij. Naarmate je kindje ouder wordt, vermindert dit. Baby’s brengen 50% van de slaaptijd door in REM-slaap, 3-jarigen 30% en volwassenen 20%.

In tegenstelling tot een baby heeft een peuter al een goed dag-nachtritme. Dit wordt grotendeels geregeld door een biologische klok, ook wel het circadiane ritme genoemd. Deze volgt een vast patroon van 24 uur, maar kan door prikkels van buitenaf beïnvloed worden.

Zo kan een onregelmatige dagstructuur of eten op wisselende tijden voor slaapproblemen zorgen. Regelmaat is voor je kindje dus een belangrijke voorwaarde voor een goede nachtrust.

Slaapduur bij peuters

Hoe ouder je kindje wordt, hoe minder slaap hij nodig heeft. Een normale slaapduur voor je peuter is 11 à 12 uur per etmaal. Tweejarige kindjes worden gemiddeld nog zo’n 1 tot 2 keer per nacht wakker, maar daarna neemt dit sterk af.

Waarom wordt mijn peuter vroeg wakker?

Vroeg wakker worden komt vaak voor bij baby’s en peuters. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom je kindje te vroeg wakker wordt, zoals:

Een medische aandoening

Bepaalde ziektes zoals astma, allergieën of slaapapneu kunnen het slaapritme van je kleine verstoren. Astma en slaapapneu zorgen er voor dat het ademhalen moeizamer gaat, waardoor je peuter wakker schrikt.

Reflux kan ongemak tijdens het slapen geven en daardoor tot een minder diepe slaap leiden. Vermoed je dat dit speelt, bespreek het dan eerst met je huisarts, voordat je naar andere oorzaken gaat kijken.

Een te late bedtijd

Je zou verwachten dat je kleine uitslaapt na een late bedtijd, maar dit hoeft niet zo te zijn. Als je kindje ’s avonds te laat naar bed gaat, is hij oververmoeid. Zijn lichaam maakt dan het stresshormoon cortisol aan. Hierdoor kan je kind ’s nachts wakker worden of ’s ochtends alweer vroeg wakker zijn. Voor de meeste peuters is een bedtijd tussen 19.00 uur en 20.00 uur gebruikelijk.

Gebrek aan middagslaapje

Sommige peuters slapen te kort of helemaal niet meer overdag, terwijl ze hun middagslaap nog wel nodig hebben. Hierdoor kan je peuter ‘s nachts minder goed slapen of erg vroeg wakker worden. Ook dan stijgt het cortisolniveau in zijn lichaam namelijk.

Te veel tijd tussen de middagslaap en bedtijd

Wanneer dit gebeurt, raakt je kindje oververmoeid en is het cortisolniveau rond bedtijd erg hoog. Dit kan leiden tot slecht slapen en vroeg wakker worden. Voor kindjes van 18 maanden is een wakkertijd van vier uur lang genoeg en voor 3-jarigen vijf uur.

Geeft je peuter regelmatig aan dat hij geen middagslaap wil, biedt het dan toch aan. Dit hoeft namelijk niet elke dag hetzelfde te zijn. Je kan in plaats van een echte middagdut ook ‘rusttijd’ inlassen. Je kindje kan even rustig op de bank liggen of je kan een boekje voorlezen. Zo rust hij ook uit.

Te slaperig of slapend in bed leggen

Wanneer je je kindje in slaap wiegt of bij hem blijft tot hij slaapt, is hij eraan gewend dat jij aanwezig bent bij het in slaap vallen. Als hij vroeg wakker wordt aan het eind van een slaapcyclus verwacht hij jou ook gelijk weer bij zich. Zorg dus dat je kind slaperig, maar wakker is wanneer je hem in bed legt. Dan leert hij zelfstandig in slaap te vallen.

Wat kan je doen als je peuter vroeg wakker is?

Door ervoor te zorgen dat je kindje op tijd naar bed gaat, overdag voldoende slaapt en zelfstandig in slaap valt, kom je vaak een heel eind. Daarnaast zijn er nog een aantal dingen die je kan doen om ervoor te zorgen dat je kindje wat minder vroeg wakker wordt:

• Zorg voor een donkere kamer. De biologische klok van je kindje is erg afhankelijk van licht. Licht betekent ‘wakker worden’. Als je niet wil dat je peuter bij het eerste ochtendgloren wakker wordt, doe je er goed aan om verduisterende gordijnen op zijn kamer te hangen.
• Reageer snel. Zodra je kleine geluid maakt, reageer je snel. Ga naar hem toe wanneer hij nog wat slaperig is en probeer hem weer in slaap te sussen met een knuffel, kus of aai. Kruipt je peuter zelf uit bed, vertel hem dan dat het nog slaaptijd is en breng hem weer naar zijn bed.
• Beperkt licht. Laat het licht uit en de gordijnen dicht wanneer je naar je kleine toegaat om hem gerust te stellen. Hiermee geef je de boodschap “dat het nog nacht is”.
• Blijf consequent. Blijf op dezelfde manier reageren wanneer je kindje te vroeg wakker wordt. Consistentie is de sleutel tot een goede slaaptraining.
• Slaaptrainer klok. Een slaaptrainer of lampje met tijdsschakelaar kan een hulpmiddel zijn om je kindje te leren wanneer het tijd is om te slapen en op te staan. Gaat het lampje aan, dan is het tijd om op te staan.

Is vroeg wel echt vroeg?

Vroeg wakker worden is een relatief begrip. Als je kindje tussen 6.00 uur en 6.30 uur wakker wordt en uitgerust is, vind jij dat wellicht heel vroeg. Voor jonge kinderen is dat echter een heel gebruikelijke tijd. In dat geval is het misschien goed om eens naar je eigen slaaproutine te kijken, zodat je om 6.30 uur ook fris en fruitig bent, net als je vroege vogel.