Sterilisatie als anticonceptie: jij of je partner?
Als je vindt dat jullie gezinnetje compleet is en je geen omkijken meer wilt hebben naar je anticonceptie, is sterilisatie mogelijk een optie voor jullie. Met deze definitieve methode is de kans op een zwangerschap vrijwel nihil. Hoe gaat sterilisatie in zijn werk? En wie laat zich steriliseren: jij of je partner?
Wat is sterilisatie?
Een sterilisatie is een definitieve methode van anticonceptie. Door middel van een kleine operatie wordt bij mannen bij de zaadleider aan beide kanten een stukje weggehaald en dichtgemaakt. Bij vrouwen worden allebei de eileiders afgesloten. Door deze ingreep ben je blijvend onvruchtbaar. Als je zeker weet dat je geen kinderen meer wilt, is dit dan ook een goede anticonceptiemethode. Je hoeft daarna namelijk nooit meer aan anticonceptie te denken, behalve wanneer je soa’s wilt vermijden.
Wat gebeurt er bij een sterilisatie?
Als jullie er zeker van zijn dat jullie geen kinderen meer willen, kan je voor sterilisatie van één van jullie beiden kiezen. Of jij of je partner zich laat steriliseren, is een persoonlijke keuze die jullie samen maken. Bij mannen is de operatie wat eenvoudiger en minder risicovol dan bij vrouwen. Verloopt alles normaal, dan mag je dezelfde dag weer naar huis. Je moet dan nog wel 2 à 3 dagen rustig aan doen.
Sterilisatie man
Een sterilisatie bij een man wordt ook wel vasectomie genoemd. De sterilisatie gebeurt onder plaatselijke verdoving. Bij de ingreep wordt de zaadleider, of vas deferens, bij beide ballen doorgeknipt, ingekort en afgebonden. Dit gebeurt via twee kleine sneetjes in de balzak. Met het onderbreken van de zaadleiders wordt de route voor zaadcellen – van bijbal naar buitenwereld – onderbroken.
De zaadcellen worden nog wel aangemaakt door je lichaam, maar komen niet meer in het sperma terecht. Het zaad wordt vanzelf afgebroken en het sperma bevat alleen nog maar vocht uit de prostaat. Behalve de verandering in samenstelling van je sperma, heeft een sterilisatie geen andere effecten op je orgasme of seksuele gevoelens. Dit voelt allemaal net als voorheen.
De operatie duurt ongeveer een half uur en kan zowel in het ziekenhuis als door een ervaren, gespecialiseerde huisarts worden uitgevoerd.
Sterilisatie vrouw
Een sterilisatie bij een vrouw gebeurt met een kijkoperatie via de buik. Dit wordt een laparoscopische sterilisatie genoemd. Bij deze ingreep worden de eileiders afgesloten. De gynaecoloog doet dit door een ringetje of klemmetje over beide eileiders te schuiven. Tijdens de ingreep ben je geheel onder narcose.
Een andere manier van steriliseren is de Essure-methode. Hierbij worden via de baarmoeder metalen ‘veertjes’ in de eileiders geplaatst. Omdat deze methode veel bijwerkingen heeft, wordt deze in Nederland niet meer uitgevoerd. Een gynaecoloog kan ook steriliseren door de eileiders dicht te branden of geheel te verwijderen.
Alle methoden zorgen ervoor dat eicellen uit de eierstok niet meer in de baarmoeder komen. De zaadcel en eicel ontmoeten elkaar niet en een bevruchting is dus niet meer mogelijk. De eicellen die wel nog vrijkomen bij de eisprong, komen in de buikholte terecht en worden door je lichaam opgeruimd. Qua seksuele gevoelens en orgasme verandert er ook voor jou verder niks. Een sterilisatie heeft daarnaast geen invloed op je hormonen of je menstruatiecyclus. Je wordt dus nog gewoon ongesteld.
De sterilisatie bij vrouwen duurt ook ongeveer een half uur. De ingreep wordt wel altijd in het ziekenhuis gedaan, omdat deze ingewikkelder is dan bij mannen en bovendien onder narcose plaatsvindt.
Herstel na sterilisatie
Zowel als man en als vrouw kan je kort na de operatie nog wat klachten hebben. Als man kan je nog enkele dagen pijn in de liezen en balzak voelen. Ook moet je er rekening mee houden dat het nog 2 tot 3 maanden (en 10 tot 15 zaadlozingen) duurt voordat alle zaadcellen uit het zaadvocht zijn verdwenen. Pas na een controle afspraak waarbij het sperma wordt nagekeken, weet je zeker dat je onbeschermd kan vrijen. Tot die tijd moet je een anticonceptiemiddel gebruiken.
Als vrouw kan je nog een paar dagen wat buikpijn en een opgeblazen gevoel hebben. Na de operatie ben je direct niet meer vruchtbaar. Je krijgt wel nog een controle afspraak na een week of 6.
Betrouwbaarheid sterilisatie
Sterilisatie is één van de meest betrouwbare anticonceptiemethoden (>99%), en zorgt ervoor dat je niet meer vruchtbaar bent. Alleen bij hoge uitzondering gebeurt het weleens dat iemand na sterilisatie alsnog weer vruchtbaar wordt. Bij mannen is er namelijk een kleine kans dat de zaadleiders weer aan elkaar groeien. Dit komt voor bij 1 à 2 op de 200 gesteriliseerde mannen. Bij laparoscopisch gesteriliseerde vrouwen worden nog 2 tot 5 op de 1.000 vrouwen zwanger.
Bijwerkingen en complicaties sterilisatie
Bij elke operatie kunnen bijwerkingen of complicaties optreden, dus ook bij een sterilisatie. Gelukkig is de kans op bijwerkingen klein en zijn ze doorgaans van tijdelijke aard. Wel is het zo dat de kans op ernstige complicaties bij vrouwen zo’n 20 keer groter is dan bij mannen. Dit komt omdat sterilisatie bij een vrouw gepaard gaat met een echte buikoperatie.
We hebben de meest voorkomende bijwerkingen en complicaties voor je op een rij gezet.
Voor de vrouw
- Buikklachten. De eerste paar dagen kan je wat buikpijn, een opgeblazen gevoel en vaginaal bloedverlies hebben.
- Schouderklachten. Het gas wat bij een kijkoperatie in de buik geblazen wordt om een goed beeld te kunnen krijgen, kan door prikkeling van het middenrif schouderpijn geven. Deze klachten verdwijnen na een aantal dagen vanzelf.
- Bloeding en beschadiging. Bij minder dan 1% van vrouwen treden complicaties op zoals infecties, grote bloedingen of beschadigingen aan de darm, plasbuis, blaas of bloedvaten.
- Operatie lukt niet. Bij zo’n 1% van de vrouwen lukt de ingreep niet, bijvoorbeeld door verklevingen. De gynaecoloog kan dan een extra sneetje maken in je buik of maakt de opening groter, dan lukt het vaak wel. Dit wordt van tevoren met je besproken.
- Zwangerschap. In het zeldzame geval dat na een sterilisatie toch een zwangerschap optreedt, is de kans dat dit een buitenbaarmoederlijke zwangerschap vrij groot, namelijk zo’n 30%.
Voor de man
- Bloeduitstorting. De balzak en de huid rondom de penis kan tijdelijk wat blauw zijn door een bloeduitstorting.
- Stuwing. Tot enkele weken na de operatie kan je een gevoel van stuwing voorafgaand aan de zaadlozing hebben. Dit kan vervelend voelen, maar gaat doorgaans vanzelf weer over.
- Bobbeltjes. Door ophoping van zaadcellen kunnen aan het eind van de zaadleider kleine bolletjes ontstaan. Dit kan geen kwaad.
- Nabloeding en infectie. In sommige gevallen kan een nabloeding (4%) of wondinfectie (5%) ontstaan.
- Pijn. Minder dan 5% van de mannen houdt pijnklachten na een sterilisatie. Dit is een aanhoudende of wisselende pijn ter hoogte van de zaadbal, die bij lichamelijke activiteit verergert.
Sterilisatie en zwanger worden
Als je verwacht dat je in de toekomst nog eens zwanger wilt worden, is dit geen goede anticonceptiemethode voor je. In principe kan je namelijk niet meer zwanger worden na een sterilisatie. Sommige mensen bedenken zich later en willen toch weer vruchtbaar worden.
Een sterilisatie ongedaan maken kan door een hersteloperatie. Dit is echter moeilijk en de kans van slagen is vaak klein. De kans op een zwangerschap na een hersteloperatie bij vrouwen is afhankelijk van een hoop factoren en varieert tussen de 40 en 85%. Wordt de sterilisatie bij de man ongedaan gemaakt, dan is de kans op een zwangerschap binnen een jaar zo’n 40%.
Sterilisatie na de bevalling
Puur lichamelijk gezien kan een sterilisatie al snel na de bevalling. Je zit dan wel vol met zwangerschapshormonen en denkt er op dat moment wellicht anders over na dan een jaar later. Denk er dus van tevoren samen goed over na en bespreek met elkaar of dit voor jullie de gewenste optie is.
Kosten
Een sterilisatie kost voor mannen rond de €400, terwijl het voor vrouwen gemiddeld €1.300 tot €1.500 kost. De kosten voor een sterilisatie worden meestal niet vergoed vanuit het basispakket van je zorgverzekering. Er zijn wel aanvullende pakketten waarbij dit wel (deels) vergoed wordt. Ga dus bij je eigen zorgverzekeraar na wat voor jou van toepassing is. Als jullie een sterilisatie van plan zijn, kan je hier ook rekening mee houden bij de keuze van je zorgverzekering in december.
Voor- en nadelen
Wel of niet voor een sterilisatie gaan: het is best een ingrijpende beslissing. Heel wat anders dan de vraag of je voor de pil of een spiraal gaat. Goed dus om alle voor- en nadelen nog eens op een rijtje te zien.
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Zeer betrouwbaar (rond 99%) | Het moet via een operatie en heeft dus risico's |
| Levenslang beschermd tegen zwangerschap | Het is in principe onomkeerbaar |
| Je hoeft niet meer over anticonceptie na te denken | Beschermt niet tegen soa's |
| Je krijgt geen hormonen binnen | Kleine kans op zwangerschap door niet slagen operatie |
| Het heeft geen invloed op je menstruatiecyclus | Kans op complicaties |
| Het heeft geen invloed op je seksleven | Hoge kosten zonder aanvullende verzekering |
Vasalgel: de toekomst?
Wetenschappers van een Amerikaanse non-profit organisatie, de Parsemus Foundation, zijn bezig met het ontwikkelen van een omkeerbare sterilisatiemethode voor mannen. In plaats van ‘deknip erin’, wordt een speciale gel in de zaadleiders gespoten. Hierdoor ontstaat een blokkade voor zaadcellen. De gel zou ook weer ‘weggespoeld’ kunnen worden met een zoutoplossing. Dit is bij konijnen en kleine apen succesvol gebleken, maar er moet nog verder onderzocht worden of het bij mensen ook werkt.
Auteur Lauri Hanewinckel
