Het spiraaltje als anticonceptiemiddel

Wat is een spiraaltje?

Een spiraaltje is een flexibel kunststof ankertje (van 24 tot 36 mm groot) dat voor langere tijd in de baarmoeder wordt gebracht om zwangerschap te voorkomen. Dit anticonceptiemiddel wordt ook wel een IUD (Intra Uterine Device) genoemd, intra-uterien betekent letterlijk ‘in de baarmoeder’. Aan het ankertje zitten twee draadjes vast, die uit de baarmoedermond hangen. Met deze draadjes kan je arts de spiraal later weer verwijderen. Tijdens het vrijen merk je niks van deze draadjes.

Hoe werkt een spiraaltje precies?

Door de aanwezigheid van een spiraal wordt het baarmoederslijmvlies niet of nauwelijks opgebouwd, wat een innesteling van een bevruchte eicel erg moeilijk maakt. Daarnaast houden zaadcellen niet van spiraaltjes. Deze anticonceptiemethode maakt hen namelijk onvruchtbaar óf maakt het slijm van de baarmoedermond slecht doorgankelijk voor zaadcellen, afhankelijk van het type spiraal dat je gebruikt.

Mocht er toch een zaadcelletje ontkomen en zijn vruchtbaarheid behouden, dan is er nog geen man overboord. Het spiraal zorgt er namelijk niet alleen voor dat het baarmoederslijmvlies niet wordt opgebouwd, maar maakt ook het baarmoederslijmvlies dat er wel is ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel. Door de efficiënte werking is een spiraal, met een betrouwbaarheid van ruim 99%, een heel betrouwbaar anticonceptiemiddel.

Een spiraaltje plaatsen

Een getrainde (huis)arts of verloskundige kan het spiraaltje inbrengen met behulp van een eendenbek. Meestal wordt dit tijdens of vlak na de menstruatie gedaan. Het inbrengen kan een beetje pijnlijk zijn. Je kan daarom een uur voor de afspraak een pijnstiller, bijvoorbeeld ibuprofen, innemen. Dit werkt beter dan een plaatselijke verdoving, omdat je het meeste last zal hebben van samentrekkingen van je baarmoeder. Alles bij elkaar duurt het plaatsen van een spiraal enkele minuten. Omdat er een kleine kans is dat het spiraal niet op zijn plaats blijft, controleert je arts dit na 6 weken. Soms wordt hiervoor een echo gemaakt.

Welke soorten spiraaltjes zijn er?

Er zijn twee soorten spiralen: de koperspiraal en de hormoonspiraal. De hormoonspiraal staat ook wel bekend als de Mirena.

Bijwerkingen

Een spiraal kan enkele bijwerkingen veroorzaken. Gelukkig heeft lang niet iedere vrouw last van deze kwaaltjes. We noemen de meest voorkomende bijwerkingen, die bij meer dan 10% van de vrouwen voorkomen.

Bij een koperspiraal:

• Hevigere en langer durende menstruaties
• Meer vaginale afscheiding dan normaal
• Onregelmatig bloedverlies (tussen menstruaties door)

Bij een hormoonspiraal:

• Onregelmatig bloedverlies (tussen menstruaties door)
• Gespannen borsten
• Lichte misselijkheid
• Hoofdpijn
• Buikpijn (in de onderbuik)
• Uitblijven van menstruaties (dit kan geen kwaad)
• Meer vaginale afscheiding dan normaal

Een spiraaltje en zwanger worden?

Als je een spiraal als anticonceptiemiddel gebruikt en je wilt zwanger worden, dan kan je hem door je (huis)arts laten verwijderen. Je normale vruchtbaarheid keert dan snel terug. Het advies is wel om in ieder geval één natuurlijke menstruatie af te wachten, voordat je probeert zwanger te worden. Mocht je snel in verwachting zijn, dan is hiermee de uitgerekende datum te bepalen.

Een spiraaltje na de bevalling

Ben je bevallen en wil je (voorlopig) niet weer zwanger worden? Dan kan een spiraal een prettige keuze zijn. Je baarmoeder moet wel eerst slinken en herstellen van de bevalling. Daarom kan je een spiraal niet eerder dan 6 weken na de bevalling laten plaatsen. Zo wordt voorkomen dat bij het plaatsen van het spiraal beschadigingen aan de nog kwetsbare baarmoederwand optreden.

Een spiraaltje en borstvoeding geven

Als je borstvoeding geeft, kan je een spiraal probleemloos gebruiken. Dit geldt zowel voor de koperspiraal als voor de hormoonspiraal. Een hele kleine hoeveelheid (0,1% van de dosis) van de hormonen in de hormoonspiraal komt in de moedermelk terecht, maar dit levert gelukkig geen risico’s op voor je kindje. Een spiraal heeft geen invloed op de kwaliteit van je moedermelk.

Voor- en nadelen van een spiraaltje

Een spiraaltje is dus een veilige optie in veel situaties. Voor het overzicht hebben we alle voor- en nadelen van dit anticonceptiemiddel voor je op een rijtje gezet.

Wanneer niet het spiraaltje gebruiken?

Het spiraaltje is erg geschikt als je op zoek bent naar een langdurige vorm van anticonceptie waar je niet dagelijks, wekelijks of maandelijks aan hoeft te denken. Er zijn een aantal situaties waarin je dit anticonceptiemiddel beter niet kan gebruiken:

• Als je een ontsteking hebt aan de inwendige geslachtsorganen, zoals een ontsteking van de eileider, eierstok of het baarmoederslijmvlies.
• Als je al zwanger bent of je een vermoeden hebt dat je zwanger bent.
• Als je van jezelf al pijnlijke of hevige menstruaties hebt, is de koperspiraal minder geschikt.
• Als je een leverziekte, bepaalde vormen van borstkanker of trombose hebt (gehad), is het hormoonspiraaltje niet geschikt.
• Als je abnormaal vaginaal bloedverlies hebt. Dan moet eerst de oorzaak hiervan achterhaald worden.

Heb je een spiraaltje en krijg je klachten van abnormale afscheiding, aanhoudende buikpijn en/of koorts, neem dan contact op met je huisarts.

De spiraal verwijderen

Wanneer de werkingsduur verstreken is, moet het spiraaltje verwijderd worden. Wacht je langer, dan kan dit waarschijnlijk geen kwaad. De werking van de spiraal is alleen niet meer gegarandeerd en je bent dus mogelijk minder goed beschermd tegen een zwangerschap. Wil je zwanger worden of overstappen op een ander anticonceptiemiddel, dan kan je de spiraal eerder laten verwijderen. Je kan na verwijdering weer snel zwanger worden.

Het spiraaltje weghalen kan je niet zelf, dit moet een arts doen. Hierbij brengt de arts een klein tangetje in je vagina, waarmee hij of zij de touwtjes van het spiraaltje beetpakt. Voorzichtig wordt de spiraal eruit getrokken. Na verwijdering kan direct een nieuwe geplaatst worden.