Scheiden: dit zijn de gevolgen voor je kind

Scheiden of bij elkaar blijven?

Ongeveer een op de drie huwelijken strandt. Omdat ouders steeds vaker uit elkaar gaan, is voor de gevolgen van een scheiding tegenwoordig veel aandacht. Dat is fijn, maar ook confronterend: je wordt je ervan bewust wat scheiden allemaal met je kindje kan doen. Misschien twijfelen jij en je partner er daarom over om een punt achter jullie relatie te zetten.

Een scheiding is verdrietig en zwaar voor je kindje en kan schadelijke gevolgen hebben. Dat kan echter ook gelden als je kindje opgroeit in een onveilige omgeving met veel ruzies. Als er veel spanningen zijn binnen jullie relatie, is het waarschijnlijk beter voor je kindje om uit elkaar te gaan. Mits dit op een goede manier, met respect en zonder veel conflicten, gebeurt. Een vechtscheiding is namelijk het meest schadelijk voor je kindje.

Geen ruzies, maar toch uit elkaar

Is de liefde tussen jou en je partner over, maar kunnen jullie wel prima samen door een deur? Dan kan je beslissen om bij elkaar te blijven. Je kindje heeft een stabiele basis. Hij groeit op met twee ouders, zonder veel conflicten en heeft zo de minste kans om later problemen te ontwikkelen.

Het is in dit geval wel goed om na te denken over het beeld dat je je kindje meegeeft over de liefde. Als jij en je partner wel aardig tegen elkaar zijn, maar bijvoorbeeld nooit genegenheid tonen, kan je kindje de conclusie trekken dat dit normaal is. Hij kan hierdoor later moeilijkheden krijgen met het tonen van affectie.

Het is dus per situatie verschillend of het beter is om te scheiden of bij elkaar te blijven. Voor hulp en advies kan je terecht bij verschillende personen en instanties. Denk bijvoorbeeld aan een relatietherapeut. Of laat je begeleiden door een Kindbehartiger.

Gevolgen van een scheiding

Of je kindje problemen ontwikkelt na de scheiding en welke dit zijn, hangt af van zijn leeftijd. Jonge kindjes begrijpen nog niet wat een scheiding inhoudt, maar ze kunnen wel last hebben van ruzies en stress ervaren. Het is raadzaam om alert te zijn als je een van de volgende kenmerken bij je kindje herkent.

Een baby van 0-2 jaar kan:

• Meer huilen als reactie op stress en spanning binnen het gezin.
• Paniekerig worden, omdat de dagelijkse routine verandert.
• Extra kwetsbaar zijn, omdat een van de ouders niet meer thuis is en hij op en neer moet reizen tussen twee huizen.
• Hechtingsproblemen ontwikkelen, omdat hij zijn beide ouders niet vaak of niet lang genoeg ziet.
• Zijn ouders missen, omdat ze minder aanwezig zijn (zowel lijfelijk als emotioneel).
• Negatieve signalen onbewust op zichzelf projecteren, waardoor hij later een laag zelfbeeld krijgt.

Een peuter van 2-4 jaar kan:

• Het idee krijgen dat de scheiding zijn schuld is.
• Angstig worden en het gevoel krijgen dat zijn wereld instort (dit zijn vaak gevoelens die hij van zijn ouders overneemt).
• Zich tegen papa, mama of beide ouders afzetten, omdat hij zich niet met hen kan of wil identificeren.
• Slechter gaan slapen, in bed plassen of lichamelijke klachten krijgen zoals buikpijn, als reactie op alles wat er gebeurt en verandert.

Korte termijn gevolgen

Kort na de scheiding kan een kindje zich schuldig voelen en last krijgen van rouwgevoelens. Omdat de ouders meestal ook worstelen met heftige emoties, is voor de opvoeding iets minder aandacht. De relatie tussen het kind en de ouders kan daardoor onder druk komen te staan.

Lange termijn gevolgen

Op langere termijn hebben kinderen meer kans op depressieve gevoelens, een laag zelfbeeld, agressief gedrag, problemen op school en moeite met het aangaan van vriendschappen. De band met de ouders is vaak zwakker, vooral met de vader. Veel kinderen van gescheiden ouders doen een stapje terug in opleidingsniveau. Ook is bij kinderen van gescheiden ouders de kans twee keer zo groot is dat ze later zelf ook scheiden van hun partner.

Met de meeste kinderen van gescheiden ouders gaat het na verloop van tijd weer goed. Ze zijn gewend aan de nieuwe situatie en ontwikkelen zich net zo goed als leeftijdsgenootjes van wie de ouders nog bij elkaar zijn. Uit onderzoek blijkt wel dat dit vooral geldt voor kindjes van wie de ouders na het scheiden goed met elkaar blijven omgaan.

Zijn er veel conflicten en is er sprake van een vechtscheiding, dan is de kans op problemen bij je kindje groter. Ook als er sprake is (geweest) van huiselijk geweld of kindermishandeling, kan een kindje daar nog lang gevolgen van ondervinden, soms zelfs als hij al volwassen is.

Rekening houden met je kindje

Hoewel je waarschijnlijk niets liever wil, kan je je kindje nooit helemaal behoeden voor de gevolgen van jullie scheiding. Er verandert nu eenmaal veel en hij krijgt een nieuw leven: het zou gek zijn als je kindje daar niets van merkt.

In deze moeilijke periode loont het de moeite de situatie vanuit de ogen van je kindje te bekijken. Je kan dan beter aansluiten bij zijn gevoelens en makkelijker rekening houden met je kind. Denk bijvoorbeeld hieraan:

• Respecteer de mening van je kind. Ook als het pijn doet of als je het er niet mee eens bent. Je kindje verwerkt de scheiding op zijn eigen manier en heeft andere gevoelens dan jij en je ex-partner. Voor de verwerking is het belangrijk dat hij de ruimte krijgt om zijn gedachten en emoties te uiten.
• Kies zorgvuldig een omgangsregeling. Kijk welke zorgverdeling het fijnste is voor je kindje en leg dit vast in het ouderschapsplan. Bij het ene kind past een weekendregeling goed, voor een ander kindje is een week-op-week-afregeling beter. Hoewel steeds meer ouders voor co-ouderschap kiezen, hoeft de zorg niet per se gelijk verdeeld te worden. Het belangrijkste is dat je kindje zich er fijn bij voelt.
• Luister goed naar wat je kindje zegt. Als hij iets echt niet wil, probeer het dan niet af te dwingen. Maak hem tegelijkertijd op rustige toon duidelijk dat het soms simpelweg niet anders kan. Jullie moeten allemaal aanpassingen doen, hoe naar het ook is. Goed luisteren betekent niet dat je hem altijd zijn zin moet geven, wel dat je je kindje serieus neemt.
• Houd vast aan vaste ritmes en patronen. Eet bijvoorbeeld op dezelfde tijden en breng je kindje op hetzelfde tijdstip naar bed als toen jij en je ex-partner nog bij elkaar waren. Stem dit (zo mogelijk) ook af met je ex-partner, zodat deze hetzelfde doet als je kindje daar is.
• Praat met respect over je ex-partner. Let daarbij ook goed op je lichaamstaal: als jij met je ogen rolt, kan je kindje dit al opmerken. Veel kindjes ontwikkelen na een scheiding een loyaliteitsconflict. Dit kan je zoveel mogelijk proberen te beperken door je ex-partner te blijven benaderen als mens. Ben je het niet eens met de manier waarop hij dingen aanpakt, bespreek dit dan met hem als jullie kindje er niet bij is.

Hulp voor je kind bij een scheiding

Maak je je zorgen over je kindje? Dan kan je specifieke hulp voor hem zoeken. Denk bijvoorbeeld aan:

• Een Kindbehartiger. Deze vertrouwenspersoon begeleidt je kindje op emotioneel gebied gedurende het hele proces van de scheiding.
• Villa Pinedo. Deze website heeft een forum waar kinderen terecht kunnen met hun problemen. Ook organiseert Villa Pinedo online cursussen door de ogen van een kind, waardoor je beter leert begrijpen wat er in je kindje omgaat.
• Centrum voor Jeugd en Gezin. Bij de vestiging in jouw buurt kan je terecht voor advies en vragen over hoe je je kindje het beste kan ondersteunen.
• Hulpprogramma’s. Er bestaan diverse hulpprogramma’s voor kinderen van gescheiden ouders, zoals Kies voor het Kind en Stoere Schildpadden (vanaf 4 jaar).