Het zikavirus en zwangerschap: wat zijn de gevaren?

Wat is het zikavirus?

Het zikavirus is, zoals de naam al zegt, een virus dat zikakoorts kan veroorzaken. Over het algemeen zijn de symptomen van de koorts vrij mild en lijkt het alsof je een normaal griepje hebt opgelopen. De meeste mensen worden zelfs helemaal niet ziek: slechts één op de vijf mensen die besmet raakt met het virus, krijgt last van de bijbehorende symptomen.

Er is nog geen behandeling tegen de zikakoorts. Dus als je deze hebt, zit er niks anders op dan uitzieken. Je kan normale medicijnen gebruiken om eventuele pijn of koorts te verminderen. Verder helpt het om veel rust te nemen en genoeg water te drinken.

Hoe wordt het zikavirus overgedragen?

Op dit moment zijn er twee manieren bekend waarop het virus kan worden overgedragen. De grootste verspreider is de Aedes Aegypti mug. De mug kan het virus verspreiden op het moment dat hij zika in zijn systeem heeft. Dit gebeurt wanneer hij iemand steekt die het zikavirus draagt. Als de mug dan weer een maaltijd nuttigt bij een andere bloeddonor, besmet hij zijn nieuwe gastheer.

Uit onderzoek is gebleken dat zika ook overgedragen kan worden door (onveilig) seksueel contact. Het virus is namelijk in menselijk sperma aangetroffen.

Het zikavirus en zwangerschap

Hoewel het ziektebeeld vrij mild is, zijn wetenschappers tot de consensus gekomen dat het virus schadelijk is voor ongeboren baby’s. Ze hebben namelijk sterke aanwijzingen gevonden dat het zikavirus kan leiden tot (een ernstige vorm van) microcefalie; een afwijking waarbij de hersentjes van een baby niet volledig zijn ontwikkeld.

Dit heeft gevolgen voor de ontwikkeling van een kind. Zo kan hij verstandelijk beperkt raken, zijn zicht of gehoor verliezen of zich motorisch langzaam ontwikkelen. Als zwangere vrouw moet je dus extra voorzichtig zijn en proberen de kans op besmetting te minimaliseren.

Onderzoek naar het zikavirus en microcefalie

De link tussen het zikavirus en microcefalie kwam aan het licht toen artsen in Brazilië aangaven meer baby’s met hersenafwijkingen te zien. Dit was in november 2015 en viel samen met de zika-uitbraak.

Sinds die bewuste november is veel onderzoek gedaan naar de link tussen zika en microcefalie. Helaas is er tot op de dag van vandaag nog veel onduidelijk, zoals hoe het virus microcefalie veroorzaakt en in welke stadia van de zwangerschap de impact het grootst is.

Wel is bewezen dat het zikavirus kan doordringen tot in het vruchtwater van een zwangere vrouw. Dit betekent dat het virus de baby kan bereiken en dus niet wordt tegengehouden door de placenta.

Waar loop je als zwangere vrouw risico?

Zikavirusinfecties komen voor in de (sub)tropische delen van Afrika, Amerika en Azië. In deze gebieden loop je dus het meeste risico om besmet te raken met het virus.

Sinds augustus 2016 zijn ook de eerste gevallen van lokale besmetting door muggen bekend in Miami. Het CDC (Centers for Disease Control and Prevention) heeft het advies aan zwangere vrouwen gegeven om ook dit gebied te mijden.

Verder zijn er gebieden, zoals Indonesië, waar het zikavirus al langere tijd voorkomt. Hier vind geen verspreiding op grote schaal plaats. Kijk voor de actuele kaart met risicogebieden op de site van ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control).

Risico in Nederland

Je hoeft je geen zorgen te maken dat het zikavirus tot een epidemie leidt in Nederland. Daar heb je een grote populatie Aedes-muggen voor nodig en die komen hier van nature niet voor. Er zijn wel een aantal personen in Nederland met het virus, maar die hebben het allemaal in het buitenland opgelopen. In Nederland is vanaf 1 november 2016 wel een meldingsplicht ingevoerd voor gevallen van zikavirusinfectie tijdens de zwangerschap.

In de Nederlandse Antillen loop je echter wel risico om besmet te raken met het zikavirus. Hier komt de Aedes Aegypti namelijk wel voor. De eilandengroep behoort dan ook tot het risicogebied.

Risico in Europa

In Zuid-Europa komen ook bijna geen Aedes-muggen voor. Wel komt hier de Aziatische tijgermug voor, die mogelijk het zikavirus kan verspreiden. Op dit moment is er geen verhoogde kans op besmetting in Zuid-Europa, maar de ontwikkelingen worden nauwlettend in de gaten gehouden door onder andere het RIVM, WHO en CDC.

Wat kan je doen om besmetting te voorkomen?

Moet je echt een noodzakelijke reis maken naar één van de gebieden waar het zikavirus heerst? Neem dan maatregelen om de kans op een beet van de Aedes Aegypti zo klein mogelijk te maken.

Maar zelfs als je al deze stappen nauwkeurig volgt en alle muggenwerende middelen uit de kast haalt, heb je geen garantie dat je niet geprikt wordt. De vijand in dit verhaal is klein en kan ongezien toch een weg naar jouw bloed weten te vinden. Het is daarom het beste om niet af te reizen naar een land waar zika heerst als je zwanger bent. Zo weet je zeker dat jij en je kindje beschermt zijn tegen het zikavirus.

Zwanger en naar zika-gebied geweest. Wat nu?

Ben je zwanger en naar zika-gebied geweest? Dan is het verstandig om je arts of verloskundige te raadplegen. Vertel naar welke gebieden je bent geweest en of je eventuele symptomen hebt gehad. Zij bespreken dan de mogelijkheden met je en kunnen extra echo’s uitvoeren om de ontwikkeling van je kindje nauwlettend in de gaten te houden.

Ook kan je een bloedtest doen. Hierdoor weet je zeker of je wel of niet het virus hebt of hebt gehad. In Nederland zijn er twee soorten testen beschikbaar voor zwangere vrouwen en hun partner. De eerste test detecteert het virus in de eerste week van de besmetting. De tweede test wordt positief na de eerste week en toont aan of het virus in je bloed heeft gezeten.

Mijn partner is mogelijk besmet

Als je zwanger bent en je partner heeft mogelijk zika opgelopen, dan is het verstandig om veilig of niet te vrijen gedurende je zwangerschap. Het zikavirus is namelijk tot twee maanden na besmetting in menselijk sperma aangetroffen, maar het virus kan mogelijk ook langer overleven. Er wordt dus aangeraden om minimaal zes maanden een condoom te gebruiken of te wachten met vrijen.

Zwanger worden na een bezoek aan zika-gebied

Als je zwanger wilt worden nadat je in een zika-gebied bent geweest, is het verstandig om daar enkele weken tot maanden mee te wachten. Als alleen de vrouw (mogelijk) is besmet, zijn acht weken voldoende. Als de man besmet is geraakt, is het na zes maanden veilig om zwanger te worden.

Epidemie dooft vanzelf uit

De zika-epidemie zal zich naar alle waarschijnlijkheid vanzelf uitdoven. Als je eenmaal besmet bent geweest, bouw je namelijk immuniteit op. Bij een volgende keer herkent je lichaam het virus en maakt hem onschadelijk.

Wetenschappers weten nog niet hoe lang deze immuniteit duurt. Het kan dus zo zijn dat er over tien jaar wederom een epidemie uitbreekt. Daarom zijn ze op dit moment druk bezig met het ontwikkelen van een vaccin en verder onderzoek om antwoorden rondom het zikavirus boven tafel te krijgen.