Opvoedstijlen: wat voor type ouder ben jij?

Opvoedstijlen: welke is de beste?

Er is geen eenduidig antwoord op de vraag wat de beste opvoedstijl is. Dit is namelijk afhankelijk van verschillende zaken, zoals:

• Jouw situatie. Zaken zoals een relatie, woonsituatie en je baan beïnvloeden hoeveel tijd je met je kindje kan doorbrengen en hoe je deze tijd besteedt.
• Jouw karakter en temperament. Als je zelf rustig en geduldig bent, zal je dit sneller toepassen in jouw manier van opvoeden dan wanneer je een heethoofd bent.
• Je eigen opvoeding. De opvoeding die je je kleine geeft, zal voor een groot deel afhankelijk zijn van de opvoeding die je zelf gehad hebt. Je neemt automatisch de dingen die je fijn vond mee en laat de kenmerken die je vroeger minder vond achterwege.
• Jullie omgeving. Hoe andere ouders in jouw omgeving hun kind opvoeden, is ook van invloed op jouw opvoedstijl. Dit is namelijk je referentiekader.

De vier meestvoorkomende opvoedstijlen zijn:

• Democratisch (autoritatief)
• Autoritair
• Toegeeflijk (permissief)
• Verwaarlozend

Ben je benieuwd naar welke manier het beste overeenkomt met jouw opvoedstijl of wil je weten hoe je jouw opvoedstijl kan veranderen? Hieronder lees je kenmerken, voor- en nadelen en voorbeelden van elke opvoedstijl.

Democratisch (autoritatief)

Als je als ouder de democratische opvoedstijl hanteert:

• Gebruik je duidelijke regels op een consistente manier. Tegelijkertijd houd je rekening met de wensen en behoeftes van je kind.
• Geef je uitleg aan je kindje waarom iets wel of niet mag.
• Houd je rekening met de ontwikkeling van je kleine, zonder te hoge eisen te stellen.
• Steun je je kind en moedig je hem aan.
• Luister je naar je kind en zijn wensen.
• Geef je vaak complimenten.

Voor- en nadelen van een democratische opvoedstijl

Met deze opvoedstijl creëer je een liefdevolle omgeving waarin je kindje zich gesteund voelt. Dit is goed voor zijn zelfvertrouwen en zelfstandigheid. Zijn mening wordt gerespecteerd en er is genoeg ruimte voor wederzijdse communicatie. Kinderen die op deze manier worden opgevoed, doen het vaak goed op school, zijn opgewekt en hebben niet snel gedragsproblemen. Ook zijn ze goed bestand tegen negatieve invloeden van anderen.

Een risico van deze opvoedstijl is dat je kind er misschien meer moeite mee heeft als hij iets moet doen wat hij liever niet wil. Daarnaast heb je als ouder veel tijd en geduld nodig. Je moet je kindje namelijk met grote regelmaat uitleggen waarom iets wel of niet mag. Toch vinden de meeste gedragsdeskundigen dat de democratische opvoedstijl de meest redelijke en effectieve manier van opvoeden is.

Voorbeelden democratische opvoedstijl

Met een democratische opvoedstijl geef je duidelijke grenzen, maar sta je ook open voor de inbreng van je kind. Sta je in de speeltuin en wil je kindje niet naar huis? Met deze opvoedstijl leg je dan uit dat jullie naar huis moeten, omdat het lunchtijd is. Je denkt ook aan de behoeften van je kind en zijn wens om het speeltuinbezoek niet abrupt te beëindigen. ‘Je mag nog twee keer van de glijbaan, dan gaan we naar huis om te lunchen.’

Als je de democratische opvoedstijl volgt, geef je zoveel mogelijk positieve feedback. Als je kind wat ouder is en hij met een slecht cijfer thuiskomt, zal je hem niet straffen. Hij durft dit dan ook makkelijker eerlijk tegen je te zeggen. In plaats van boos te worden, complimenteer je hem voor het feit dat hij er hard voor geleerd heeft. Wel geef je hem het advies om aan zijn juf of meester te vragen wat hij de volgende keer beter kan doen.

Autoritair

Je herkent een autoritaire opvoedstijl aan de volgende kenmerken:

• De ouder stelt veel regels op zonder deze uit te leggen.
• Er wordt van het kind verwacht dat hij gehoorzaamt.
• De ouder is duidelijk de baas, er is geen ruimte voor discussie.
• Als het kind de regels niet opvolgt, krijgt hij straf.
• De ouder legt hoge verwachtingen op aan het kind.

Voor- en nadelen van een autoritaire opvoedstijl

Een voordeel van een autoritaire opvoedstijl is dat er duidelijke verwachtingen zijn. Als je kindje weet welke grenzen er zijn, zal hij wellicht beter kunnen presteren.

Dit kan echter averechts werken: je kind kan opstandig worden en te veel druk voelen. Zeker op latere leeftijd kan dit voor strijd zorgen. Omdat je kind minder geleerd heeft voor zichzelf te denken, kan hij angstig worden en weinig zelfvertrouwen hebben. Ook kan hij het moeilijk vinden om zelfstandig te worden en kunnen zijn prestaties eronder lijden.

Voorbeelden autoritaire opvoedstijl

Als je een autoritaire opvoedstijl hanteert, is jouw wil wet. Als je kindje vraagt waarom iets niet mag, antwoord jij met iets als ‘omdat ik het zeg’. Elke ouder heeft deze kreet natuurlijk weleens uitgesproken. Bij een autoritaire opvoedstijl is dit echter meer regel dan uitzondering.

Autoritaire ouders gebruiken hiernaast vaak een dreigement om hun kind in toom te houden. ‘Ruim je speelgoed op, anders gooi ik het allemaal weg‘ of ‘Als je geen goed rapport hebt, mag je een maand niet gamen.’ Hier geldt hetzelfde: veel ouders zullen zichzelf dit weleens hebben horen zeggen. Het verschil met autoritaire ouders is dat zij dit vrijwel altijd gebruiken.

Toegeeflijk (permissief)

Toegeeflijke ouders zijn erg liefdevol tegenover hun kinderen. Thuis zijn er maar weinig regels en het kind mag bijna altijd zelf bepalen wat hij wil doen. Soms kiezen ouders bewust voor deze opvoedstijl waarbij ze weinig controle hebben. Bij andere ouders gebeurt dit vanzelf (soms onbewust), bijvoorbeeld door het karakter van het kind.

Deze opvoedstijl herken je aan de volgende eigenschappen:

• Je stelt weinig tot geen grenzen of regels op, je kind mag zelf bepalen wat hij wil doen.
• Je geeft je kind (bijna) altijd zijn zin.
• Je stelt je kind gelijk aan jezelf, hij heeft het evenveel voor het zeggen als jij.

Voor- en nadelen van een toegeeflijke opvoedstijl

Als jullie thuis deze opvoedstijl hebben, dan heb je waarschijnlijk weinig onenigheid met je kind. Hij leert hiermee ook snel om een eigen mening te vormen en zijn eigen beslissingen te maken.

Een nadeel van deze opvoedstijl is dat je kind niet leert hoe het is om grenzen te hebben, of om nee te horen. Vooral op latere leeftijd kan dit voor problemen zorgen. Door weinig weerklank te krijgen, kan een kind verwend en gemakzuchtig worden. Hij leert op deze manier ook niet om rekening te houden met anderen. Dit kan op zijn beurt weer leiden tot impulsief en agressief gedrag.

Een ander gevaar is dat je kind weinig zelfredzaam wordt. Als ouder wil je hem graag helpen, waardoor je misschien snel toegeeft als hij huilt. Of je lost iets voor hem op als iets niet lukt, waardoor hij niet leert hoe hij het zelf moet oplossen. Ook al doe je dit uit liefde, je kan hiermee er onbewust voor zorgen dat je kleine niet goed leert om moeilijke situaties zelf op te lossen.

Voorbeelden toegeeflijke opvoedstijl

Een toegeeflijke ouder handelt altijd uit liefde en vindt dat het kind zijn eigen beslissingen kan maken. Wil hij een dag niet naar de opvang of naar school? Dat kan dat best voor een keertje. Wil hij niet één maar twee cadeaus uitzoeken in de speelgoedwinkel? Vooruit dan maar, hij is ook wel heel lief geweest vandaag.

Verwaarlozend

Met deze opvoedstijl worden er nauwelijks regels gehanteerd en is er weinig tijd voor de ouder en het kind om iets samen te doen. Een gevolg hiervan is dat het kind weinig geborgenheid, liefde en steun voelt.

Deze opvoedstijl wordt vaak niet bewust gehanteerd door de ouder. Het wordt eerder veroorzaakt door de omstandigheden waarin het kind wordt opgevoed. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer de ouder een drukke baan heeft of wanneer er andere stressverhogende factoren zijn.

In deze situatie:

• Zorgt een ouder wel voor de dagelijkse behoeftes zoals eten, drinken, wassen en bedtijd, maar is er geen ruimte voor (emotionele) steun vanuit de ouder.
• Heeft de ouder weinig verantwoordelijkheidsgevoel.
• Is de ouder vaak afwezig.
• Heeft de ouder een afwijzende en onverschillige houding naar het kind toe.

Voor- en nadelen van een verwaarlozende opvoedstijl

Gedragsdeskundigen zien vooral veel nadelen aan deze opvoedstijl. Kinderen die op deze manier opgevoed worden, kunnen zich namelijk eenzaam en niet geliefd voelen. Dit kan tot problemen op latere leeftijd leiden. Een kind leert hierdoor weinig, wordt moeilijk zelfstandig en is gevoeliger voor slechte invloeden van buitenaf. Ook kan hij moeite hebben om zijn emoties te uiten en sociale contacten te leggen.

Voorbeelden verwaarlozende opvoedstijl

Door deze opvoedstijl is er nauwelijks een band tussen ouder en kind. Hierdoor weet de ouder weinig van het kind, zoals zijn favoriete kleur, eten of speelgoed. Ook zal de ouder maar weinig te zien zijn op de opvang of later langs het sportveld of in het zwembad. Dit komt omdat de ouder geen belangrijke rol speelt in het dagelijks leven van het kind.

Hulp bij opvoeden

Er is geen eenduidig antwoord op de vraag hoe je je kind het beste opvoedt. Je zal vast merken dat je jezelf herkent in verschillende opvoedstijlen, afhankelijk van de situatie. Het is goed mogelijk dat een combinatie van de verschillende stijlen jouw opvoedstijl het beste omschrijft. Er is ook geen enkele ouder die het helemaal perfect doet. Als je je kindje met liefde opvoedt, doe je het al goed.

Heb je het gevoel dat je misschien wat extra steun kan gebruiken? Dit is helemaal niet erg! Je kan je twijfels en vragen op het consultatiebureau delen of met je huisarts. Zij zullen je niet beoordelen, maar je een advies geven of doorverwijzen naar een specialist die je verder kan helpen.

Denk maar zo: er zijn genoeg ouders die het opvoeden lastig vinden. Dat je hulp zoekt betekent niet dat je een slechte ouder bent. Integendeel. Het is juist goed dat je dit accepteert en hulp zoekt wanneer dit nodig is.